nowa ustawa

Sejm RP w dniu 11 maja br. uchwalił ustawę o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2002 roku.

Opłaty produktowe
i depozytowe

Celem ustawy jest redukcja całkowitej masy odpadów i zmniejszenie ich uciążliwości, poprzez recykling opakowań i odpadów, regenerację olejów odpadowych oraz motywowanie przedsiębiorców do zmniejszania masy odpadów i opakowań przez obciążenie ich opłatą produktową i depozytową.
Ustawa wprowadza nowe instrumenty ekonomiczne, wymagane przez prawodawstwo Unii Europejskiej. Piąty Program Działań Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego "Towards Sustainability" na lata 1993-1997 nadał priorytetowe znaczenie instrumentom finansowym, traktowanym jako kluczowy element wspierający osiąganie celów ochrony środowiska. Filozofią leżącą u podstaw stosowania instrumentów ekonomicznych jest zamiana kosztów szkód ekologicznych na koszty własne przedsiębiorców, by w ten sposób finansować przedsięwzięcia, które miałyby pozytywny wpływ na środowisko naturalne (tzw. internalizacja kosztów zewnętrznych).

Obowiązki przedsiębiorców

Ustawa ustanawia szczególne obowiązki w odniesieniu do niektórych tylko kategorii przedsiębiorców, mianowicie do: importerów oraz wytwórców produktów w opakowaniach, a także wprowadzających na rynek krajowy towarów, których częściami składowymi są urządzenia klimatyzacyjne zubażające warstwę ozonową, urządzenia chłodnicze i zamrażające zubażające warstwę ozonową, akumulatory ołowiowe (kwasowe) akumulatory niklowo-kadmowe, ogniwa i baterie galwaniczne oraz oleje smarowe, lampy wyładowcze i opony. Jako przedsiębiorcę wprowadzającego na rynek krajowy produkty w opakowaniach projekt ujmuje także przedsiębiorców prowadzących hipermarkety, prowadzące handel detaliczny. Rodzaje produktów w opakowaniach oraz innych produktów, których dotyczy ustawa określone są w załącznikach nr 1-3 do ustawy.
Głównym obowiązkiem tak określonego przedsiębiorcy jest prowadzenie odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. (art. 3 ust. 1) W terminie do 31 stycznia 2007r. przedsiębiorca ma obowiązek osiągnąć docelowy poziomy odzysku i recyklingu tych odpadów co najmniej w wysokościach określonych w załączniku do ustawy (poziomy ustalono w zależności od rodzaju odpadu - od 16 do 75 % ). Oddzielnie ustalono wymagane poziomy odzysku i recyklingu odpadów. Obowiązek odzysku i recyklingu może być przez przedsiębiorcę realizowany samodzielnie lub za pośrednictwem specjalnie do tego celu utworzonej "organizacji odzysku", która może przejąć od niego te obowiązki w drodze umowy (art.4). Przepisy ustawy szczegółowo określają wymagania dotyczące formy organizacyjnej, firmy, kapitału zakładowego i jego pochodzenia i jej szczegółowych obowiązków (art. 5-8).
Przedsiębiorca ma też obowiązki sprawozdawcze dotyczące obrotu (wytwarzaniu i importu) produktami w opakowaniach, osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu z podziałem na ich poszczególne rodzaje. Szczegółowe przepisy normują terminy, formę i rodzaje informacji wymaganych w składanych sprawozdaniach przez przedsiębiorcę i organizację odzysku (art.9-10). Organizacja odzysku składa sprawozdania ministrowi właściwemu do spraw środowiska a przedsiębiorca marszałkowi województwa.
Do obowiązków przedsiębiorcy i organizacji odzysku należy także prowadzenie dodatkowej ewidencji w taki sposób, aby możliwe było ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu odpadów oraz obliczenie opłaty produktowej. Ewidencja, jak również inne dokumenty, na podstawie których złożono sprawozdania i informacji dla organów administracji publicznej należy przechowywać przez okres pięciu lat. Z obowiązkiem prowadzenia odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych ściśle związany jest obowiązek opłacania w pewnych okolicznościach opłaty produkowej.

Opłata produktowa

Przedsiębiorca albo organizacja odzysku, którzy nie osiągnęli docelowego poziomu odzysku odpadów opakowaniowych i poużytkowych obowiązani są do wpłacania opłaty produktowej, obliczonej oddzielnie w przypadku nieosiągnięcia wymaganego poziomu odzysku i recyklingu. Opłatę tę oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku (recyklingu) przeliczonej na wielkość wyrażoną w masie albo ilości produktów lub opakowań. Opłatę tę oblicza się oddzielnie dla każdego rodzaju opakowań i produktów z wyjątkami określonymi w ustawie. (art.12-13). Ustawa zawiera maksymalne stawki opłaty produktowej, określone w art. 14 ust. 1. Maksymalne stawki mają podlegać podwyższeniu z dniem 1 stycznia każdego roku o wskaźnik inflacji. Delegację ustawową do ogłoszenia maksymalnych, zwaloryzowanych stawek opłat ustawa przyznaje ministrowi właściwemu do spraw środowiska. Natomiast szczegółowe stawki opłat dla poszczególnych opakowań lub produktów objętych opłatą określi w drodze rozporządzenia Rada Ministrów, kierując się negatywnym oddziaływaniem na środowisko odpadów opakowaniowych lub poużytkowych a także kosztami ich zagospodarowania. W intencji ustawodawcy stawki opłat mają być skalkulowane w taki sposób, aby pokryły koszty utylizacji odpadów opakowaniowych i poproduktowych.

Obowiązek wpłacenia opłaty produktowej powstaje na koniec każdego roku kalendarzowego. Opłatę zgodnie, z ustawą, należy wpłacić na odrębny rachunek bankowy urzędu marszałkowskiego w terminie do 31 marca roku kalendarzowego, następującego po roku, którego opłata dotyczy. W tym też terminie należy złożyć marszałkowi województwa roczne sprawozdanie o wysokości należnej opłaty produktowej z podziałem na poszczególne rodzaje opakowań lub produktów i określeniem odpowiednio ich masy lub ilości. Wzór sprawozdania określi minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, kierując się potrzebą ujednolicenia sprawozdań (art. 15 i 16).
W razie stwierdzenia, że przedsiębiorca lub organizacja, pomimo ciążącego obowiązku, nie dokonała wpłaty opłaty produktowej lub dokonała wpłaty w wysokości niższej od należnej, marszałek województwa wydaje decyzję, w której określa wysokość zaległości z tytułu opłaty produktowej wraz z odsetkami za zwłokę. W przypadku niewykonania tej decyzji, marszałek województwa wydaje kolejną decyzję w której określa opłatę dodatkową opłatę produktową w wysokości odpowiadającej 50% niewpłaconej opłaty produktowej. W przypadku nieterminowego uiszczania opłat naliczane są odsetki za zwłokę w wysokości i na zasadach Ordynacji podatkowej. Do postępowania w sprawie opłat produktowych stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej, oraz przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Opłata depozytowa

Celem wprowadzenia opłaty depozytowej jest zapewnienie recyklingu pewnej kategorii odpadów niebezpiecznych, tzn. zużytych akumulatorów ołowiowych. Sprzedawca detaliczny akumulatorów ołowiowych jest zobowiązany do pobierania w momencie sprzedaży opłaty depozytowej doliczanej do ceny akumulatorów. Sprzedawca potwierdza na fakturze VAT lub paragonie fiskalnym wysokość pobranej opłaty produktowej. Stawka opłaty wg ustawy wynosi 30 zł za sztukę. Obowiązek pobrania opłaty depozytowej powstaje tylko wówczas, gdy kupujący nie przekazał sprzedającemu zużytego akumulatora. Przy czym przy sprzedaży akumulatora sprzedawca jest obowiązany do przyjęcia zużytego akumulatora. Sprzedawca zaś który pobrał opłatę depozytową jest obowiązany w terminie 30 dni od daty sprzedaży do przyjęcia zużytego akumulatora i jej zwrotu kupującemu. Fakt zwrotu opłaty jest potwierdzany na fakturze VAT lub paragonie fiskalnym. W punkcie sprzedaży detalicznej akumulatorów należy umieścić wywieszkę informującą między innymi o warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora i odbioru opłaty depozytowej (art. 20 i 21).
Odrębnie określone też zostały obowiązki przedsiębiorcy wytwarzającego lub importującego akumulatory ołowiowe. Przede wszystkim ma on obowiązek odebrania na własny koszt od sprzedawcy detalicznego, a także z innych miejsc, wszystkich zużytych akumulatorów i przekazania ich do recyklingu. Jest on także obowiązany dołączyć do produktu informację o warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora oraz własnych punktach systemu zbiórki tego odpadu (art. 23).

Obowiązki administracji

Do obowiązków administracji publicznej wynikających z projektowanej ustawy zaliczyć należy gromadzenie i gospodarowania środkami pochodzącymi z opłaty produktowej, wydawania decyzji ustalającej dodatkową opłatę produktową z tytułu nie opłacenia opłaty oraz inne obowiązki wynikające z przepisów ustawy. Rozdział V zawiera regulację także obowiązków w zakresie sprawozdawczości.
I tak, właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania przedsiębiorcy, marszałek województwa obowiązany jest do przesyłania ministrowi do spraw środowiska i Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowisk i Gospodarki Wodnej sprawozdania zawierające informacje o ilościach wprowadzanych na rynek krajowy opakowań i produktów, z podziałem na poszczególne rodzaje opakowań i produktów, z wyszczególnieniem odpowiednio masy lub ilości. Marszałek przekazuje również dane dotyczące osiągniętych wielkości odzysku i recyklingu, z wyszczególnieniem odpowiednio masy lub ilości oraz informuje o wpływach z opłat produktowych wraz z odsetkami, z podziałem na poszczególne rodzaje opakowań i produktów.
Sprawozdanie to marszałek przesyła w terminie do dnia 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. Wzór sprawozdania ma zostać ustalony w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki.
Środki pochodzące z opłaty produktowej wpływają, zgodnie z ustawą, na wyodrębnione rachunki bankowe urzędu marszałkowskiego. Urząd przekazuje je na odrębne rachunki bankowe w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dla NFOŚiGW prowadzi odrębne rachunki bankowe. Środki z konkretnego rodzaju źródła opłaty przeznacza się na rozwiązanie problemu ekologicznego dotyczącego danego odpadu opakowaniowego lub poproduktowego. W ten sposób ma być zapewnione, charakterystyczne dla gospodarki funduszowej, bezpośrednie powiązanie źródła wpływów z celem wydatków.
Ustawa przewiduje, że 0,5% wpływów z opłat produktowych stanowi dochody budżetu województwa samorządowego z przeznaczeniem na koszty egzekucji należności z tytułu opłat produktowych i obsługę administracyjną systemu opłat.(art. 27 i 28)
Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i kryteria gospodarowania środkami z opłat produktowych, kierując się koniecznością uproszczenia procedur przyznawania środków i ułatwienia korzystania z nich.

Centrum Prawa Ekologicznego

ul. Uniwersytecka 1
50-951 Wrocław
cpe@eko.wroc.pl