Biomuzyka

Foki śpiewają w Zatoce Puckiej

Tęcza przez cale granatowe niebo i sztorm przewalający się przez falochrony portu rybackiego towarzyszyły nam podczas rejestrowania głosów fok. Zimny wiatr i czarne chmury nie przeszkadzały fokom baraszkować wesoło w basenach fokarium Stacji Morskiej Uniwersytetu Gdańskiego w Helu. Ich glosy okazały się fascynujące - od przeciągłych , modulowanych śpiewów poprzez wycie, bulgotanie, chrapliwe posapywanie i zabawy z powietrzem wdmuchiwanym nozdrzami w styk wody i nieba. Któregoś ranka trzy foki dały popis śpiewu na glosy, nostalgicznie i w pewnej harmonii wyjąc przeciągle. Pod wodą panuje inny świat i foki odzywają się inaczej. Sprzęt Marynarki Wojennej pozwolił przysłuchać się i nagrać część z ich podwodnych konwersacji -terkotów, westchnień i mocnych uderzeń foczych upłetwionych łap. Z kilku wizyt w helskim fokarium nazbierało się wiele godzin nagrań i cały plecak wrażeń. Ze śpiewu fok, tęczy, sztormu, słonej zieleni Bałtyku i oślepiająco białych wydm miała powstać płyta. Powstały dwie.

Bałtyckie Szepty

Płyta zawiera dziesięć kompozycji o charakterze impresji ułożonej w 65 minutową suitę. Nagrania powstały w studiu Radia Kraków podczas kilku wielogodzinnych sesji nagraniowych. Bałtyk jest pięknym, ale trudnym morzem, rzadko zdarzają się na jego brzegu rajskie, ciepłe chwile. Bywa raczej surowy, zimny i chmurny. Aby oddać takie wrażenia użyliśmy wielu instrumentów elektronicznych, ale także tych, które bardzo fascynowały foki podczas prób nawiązania z nimi muzycznego kontaktu. Didjeridu, trąba Aborygenów była fokom najbliższa, potem kaszubskie bazuny i ich krewniacy - ligawki - trąby sygnałowe, fujara pasterska ze Słowacji, tybetańskie misy pocierane, cymbały chińskie, flety i szamańskie bębny.... Te ostatnie okazały się nieodzowne w naszym doświadczaniu morza - trzy są bowiem wędrówki szamana: w górne światy, w głąb ziemi i w głębiny wód. Nagrywanie płyty okazało się być taką właśnie wędrówką.

W efekcie płytę nagraliśmy sami i obok głosów fok znalazły się na niej odgłosy fal, sztormu, prognoza pogody z Bosmanatu w Helu, zegar na ratuszowej wieży w Helu i rozmowy dzieci i dorosłych podczas zwiedzania fokarium.

Dënega

Druga płyta jest zejściem w głębiny Bałtyku jeszcze śmielszym. Zastosowaliśmy w jej nagrywaniu nasze ulubione techniki przetwarzania akustycznych dźwięków instrumentów etnicznych i po raz pierwszy na naszej płycie pojawia się fortepian. Loopy i drony są podstawą muzyki, która w nieco inny sposób pokazuje te same wędrówki. Płytę nagraliśmy z naszym stałym współpracownikiem Tomkiem Radziukiem, który towarzyszył nam na swojej akustycznej, bezprogowej gitarze basowej oraz z Mariusem Jarasiusem z Litwy na klarnecie, mini moogu, harmonii horyzontalnej i fortepianie. Obydwie płyty łączą te same nagrania terenowe, nieco inaczej zinterpretowane.

Biomuzyka

Foki są na naszych płytach główną inspiracją. Szczególnie Unda i Balbin, dorosłe foki o statusie rezydentów helskiego fokarium przyczyniły się do powstania muzyki i naszego bardzo osobistego stosunku do nagrywanego materiału. Bałtyk był dyrygentem, foki nadawały ton i zaproponowały harmonie, my układaliśmy muzykę jak kolory na płótnie.

Natura zawsze była dla nas bardzo silną i nieodzowną inspiracją. W kilku innych nagraniach płytowych prezentujemy drogę, którą nazwaliśmy - ethnocore od etniczny i korzeń, sedno. Tam też natura stanowi podstawę manifestującą się poprzez bliskie Ziemi kultury ludzkie. W dwóch ostatnich płytach sięgnęliśmy wprost do Natury i nazwaliśmy taką drogę mianem - biomuzyki. Niektóre inspirujące głosy musieliśmy odtwarzać (gdyż nie zdecydowaliśmy się na zastosowanie sampli innych niż nasze) na podstawie taśm i nagrań.

Do nich należy głos morświna, zapomnianego delfina z Bałtyku. Morświn jest dla nas niezwykłym i mitycznym stworzeniem, które zostało prawie całkowicie wyparte, najpierw fizycznie z naszego wybrzeża Bałtyku, a później z naszej kultury. Kto dziś wie, że w Polsce żyje dwumetrowy delfin (a właściwie jego bliski krewniak gdyż wielkie ssaki morskie, walenie dzielą się na: wieloryby, delfiny i morświny właśnie). Bez źródeł Natury nie ma nic istotnego w kulturze. Do nazwania poszczególnych utworów użyliśmy określeń kaszubskich : denega/fala, zelit/foka, checz/dom itd., ale czy Kaszubi nie są w dzisiejszej Polsce jak morświn? Zapomniani i nieco obcy...

Fokarium

Fokarium czyli kilka pięknych basenów, budynek dydaktyczny i wybiegi dla fok są owocem pomysłów i pracy doktora Krzysztofa Skóry i współpracowników ze Stacji Morskiej UG w Helu. Wszystko zaczęło się od małej foczki nazwanej Balbiną. Przybywały inne foki. Przypomniano sobie, że jest kilka miejsc na Helu, gdzie kolonie fok mieszkały jeszcze niedawno. Tak narodził się projekt reintrodukcji foki szarej w Bałtyku. Fokarium jest częścią tego projektu. Foka szara jest największą z fok żyjących w Bałtyku, dorasta 3 metrów długości i zagadkowe jest jak łatwo razem z morświnem znikała z naszej świadomości i przyrody. Co z oczu to z serca?

Marek Styczyński
Anna Nacher

  Bałtyckie szepty