Tak bardzo oczywiste wydaje się stwierdzenie: czyste środowisko to komfort na co dzień, komfort każdego dnia, komfort życia, zdrowia, wewnętrznego szczęścia - okazywanego zresztą bardzo na zewnątrz. Komfort myśli, decyzji i działania... Miło jest żyć komfortowo, zarówno dziś i jutro, jak i pojutrze także.  Tylko czy wiemy, co to znaczy żyć komfortowo, a przy tym tak, by nie niszczyć świata wokół? Po chwili zastanowienia może się okazać, że dla wielu z nas odpowiedź wcale nie będzie prosta i jednoznaczna. Czy da się żyć komfortowo, gdy trzeba zakręcać kurek podczas mycia zębów? Czy zamiast wylegiwać się w wannie pełnej wody, jesteśmy skłonni do poświęceń na rzecz szybkiego prysznica? A wybierając się na zakupy, czy chce nam się zabierać ze sobą własną torbę, “jednorazówki” traktując jak najbardziej... wielorazowo? Jakie to komfortowe życie, gdy na każdym kroku słyszymy, że należy segregować śmieci! A co z wyznacznikiem komfortu dzisiejszych czasów, jakim jest samochód? Czy potrafimy zrezygnować z niego, by dać się ponieść nie czterem, lecz dwóm kółkom; by zamiast kilkuminutowej przejażdżki do sklepu, znajomych czy do kina zafundować sobie półgodzinny spacer, może nawet trochę bardziej okrężną drogą, przez park, wzdłuż rzeki...

przez dzieci do dorosłych
Trudno jest mówić o komforcie. Odczucie komfortu czy dyskomfortu to bardzo indywidualne cechy. To, co dla jednych jest stanem komfortowym, dla innych może być skrajnie nie komfortowym doświadczeniem. Poczucie komfortu zależy od nas samych, naszych doświadczeń, światopoglądu, otwartości, świadomości...
“Czyste środowisko – komfort na co dzień” – pod tym właśnie hasłem rozpoczęliśmy we wrześniu 2004 roku w krapkowickich podstawówkach całoroczny program edukacji ekologicznej. Do Programu zaprosiliśmy siedem klas z trzech szkół podstawowych, szkołę specjalną i świetlicę środowiskową. Głównym celem, jaki sobie wtedy postawiliśmy, było pogłębienie świadomości ekologicznej przede wszystkim wśród dzieci biorących udział w Programie. Założeniem było także jak najszersze dotarcie do pozostałych mieszkańców miasta. Pośrednio - poprzez dzieci, bezpośrednio zaś - poprzez próbę zaangażowania lokalnej społeczności w działania na rzecz polepszenia stanu środowiska.
W cel Programu wpisaliśmy także wsparcie dla administracji lokalnej przy wdrażaniu programów gospodarki odpadami oraz budowanie współpracy w ramach innych działań, podejmowanych na terenie gminy Krapkowice, w duchu zrównoważonego rozwoju.
Cele dotyczące uczniów realizowaliśmy w oparciu o specjalnie przygotowany plan zajęć, który wpisywał się w formalny program nauczania poszczególnych klas. Bloki tematyczne przygotowane były w taki sposób, aby nauczyciel mógł samodzielnie przeprowadzić je na swoich lekcjach, i to nie koniecznie tylko w ramach przedmiotu “nauka o środowisku”, ale również na zajęciach z języka polskiego, plastyki, informatyki, matematyki, techniki czy na godzinie wychowawczej. Podczas prowadzonych przez siebie lekcji nauczyciele mieli do dyspozycji “Zielony Pakiet” – zestaw scenariuszy i opracowania tematów, jakie poruszane były w ramach Programu. Dodatkowo mogli posiłkować się dołączoną do pakietu kasetą VHS i płytą CD. Materiały te miały za zadanie poszerzyć zdobywaną wiedzę oraz, co chyba jeszcze ważniejsze, uatrakcyjnić formę jej przekazywania.

plakat z haftem krzyżykowym
Oprócz zajęć prowadzonych przez nauczycieli, raz w miesiącu odbywały się spotkania warsztatowe z trenerami z Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju. Staraliśmy się, aby odbiegały one od tradycyjnych lekcji. Na zajęciach tych stosowaliśmy aktywizujące metody nauczania. Przekazywana wiedza docierała do młodych odbiorców w formie zabawy, “burzy mózgów”, gier i konkursów. Wykorzystując plastyczne umiejętności uczniów i ich zapał w tym kierunku często prosiliśmy ich o przedstawienie konkretnych problemów metodą graficzną. Powstawały rysunki, plakaty oraz schematy, następnie prace przedstawiane były na forum klasy i szczegółowo omawiane. Również ogłaszane konkursy plastyczne cieszyły się sporym zainteresowaniem. Konkurs na graficzne przedstawienie “obiegu papieru w przyrodzie”, zarówno z uwzględnieniem recyklingu, jak i bez niego, spotkał się z dużym odzewem. Powstało sporo ciekawych prac, posłużono się różnymi technikami, łącznie z haftem krzyżykowym!
Materiał realizowany w poszczególnych blokach dotyczył poszanowania zasobów przyrody, świadomej konsumpcji, konieczność stosowania selektywnej zbiórki odpadów czy też odpowiedniego postępowania z odpadami niebezpiecznymi, tymi na co dzień spotykanymi w naszych domach. Na każdym etapie zajęć podkreślaliśmy ścisły związek między stanem środowiska, a jego wpływem na zdrowie i kondycję człowieka.
W ramach bloku dotyczącego świadomej konsumpcji zastanawialiśmy się nad cyklami życiowymi produktów i ich opakowań. Dyskutowaliśmy na temat tego, czym kierujemy się przy wyborze produktów podczas zakupów. Wybieraliśmy opakowania szczególnie dla środowiska uciążliwe i takie, które są bardziej dla niego przyjazne. Po teoretycznych rozważaniach przeprowadziliśmy praktyczne zajęcia w pobliskim markecie. Uczestnicy mogli przekonać się na własnej skórze, że wbrew pozorom istnieje możliwość wyboru pomiędzy mniej lub bardziej przyjaznymi, z punktu widzenia środowiska i zdrowia, produktami. Dotyczy to również opakowań. Zaskoczeniem dla dzieci był fakt odkrycia papierowych torebek, skrzętnie czasem ukrytych pod sklepową ladą. Okazało się, że w wielu sklepach występuje jeszcze ten rodzaj opakowania i gdy tylko wyrazimy zainteresowanie, zostanie nam ono chętnie udostępnione. A ileż to rzeczy można w taką torbę zapakować! To w dużej mierze od naszych codziennych wyborów i chęci zależy, jaki będzie nasz Świat. Również ten na sklepowych półkach.

200 drzew uratowanych
W ramach Programu zorganizowaliśmy międzyszkolny konkurs na największą ilość zebranej makulatury. Do każdej placówki dostarczany był specjalny kontener, do którego przez tydzień uczniowie z całej szkoły mogli wrzucać stary niepotrzebny papier. P Następnie kontener po zważeniu i opróżnieniu kontener wędrował w kolejne miejsce. Przez dwa lata zbiórki, placówkom edukacyjnym uczestniczącym w Programie  udało się zebrać blisko 15,5 tony makulatury, co pozwoliło uratować ponad 200 drzewa! Zostały one posadzone Ww maju 2006 roku zostały one posadzone, przy okazji Dni Krapkowic, na skwerku wyznaczonym przez władze miasta przy okazji Dni Krapkowic. Upamiętnia to pamiątkowa,  drewniana  tablica.  Kto wie, może za jakiś czas wyrośnie tam las… z makulatury.
Innym działaniem, które przyczyni się w przyszłości poprawieniu wizerunku miasta, było powstanie projektów ścieżki ekologicznej. Tak, jak poprzednio, zadaniu nadaliśmy formułę konkursową. Należało stworzyć szlak pieszo-rowerowy, łączący najciekawsze miejsca w obrębie Krapkowic, zarówno te cenne przyrodniczo, jak i kulturowo. Powstało kilka, można śmiało powiedzieć, poważnych opracowań, liczących sobie niekiedy kilkadziesiąt stron, z dokumentacją fotograficzną, mapami, szczegółowymi opisami miejsc oraz występujących zabytków kultury czy gatunków zwierząt. Po zaprezentowaniu projektów władzom miasta, otrzymaliśmy pozytywną odpowiedź i na bazie tego, co stworzyli uczniowie, powstanie ścieżka edukacyjna.
Mieszkańcy Krapkowic, i nie tylko, mogli dowiedzieć się czegoś więcej na temat programu edukacji ekologicznej “Czyste środowisko – komfort na co dzień” podczas Dni Krapkowic. Od 2004 dołączyliśmy do niego bowiem blok ekologiczny o charakterze festynu. Prezentowany był dorobek programu, zaś dzieci i dorośli mogli wziąć udział w konkursach i quizach, spróbować sił w czerpaniu papieru. Odwiedzający festyn, poprzez głosowanie, wybierali także zwycięzcę konkursu na “kukiełkę z surowców wtórnych”. , które wcześniej zrobione zostały przez uczestników Programu i które były prezentowane podczas Dni Krapkowic.
Kolejną okazją edukacji społeczeństwa były cykle artykułów o Pprogramie i poruszanych w nim zagadnieniach, zamieszczane na łamach lokalnej prasy: Tygodnika Krapkowickiego i Kuriera Krapkowickiego. Dla bardziej ambitnych była możliwość sprawdzenia swej wiedzy o ekologii w konkursach prasowych. 

Szkoła Zielonych Pomysłów
Dzięki zwiększonemu zaangażowaniu (także finansowemu) samorządów Krapkowic, w drugiej odsłonie Programu możliwe stało się zaproszenie 42 najaktywniejszych jego uczestników na 5-dniowy wyjazd do Kowar.
Program wyjazdowej szkoły dotykał takich zagadnień jak: ekologia, rozwój zrównoważony, odpowiedzialna konsumpcja, odpady, rolnictwo ekologiczne, zdrowy styl życia i zdrowa żywność, historia oraz i walory kulturowe regionu. PierwszyI cykl zajęć obejmował zagadnienia związane z glebą. Szukano zależności miedzy rodzajem gleby a różnorodnością życia w niej/na niej występującą – wpływem na jakość pozyskiwanej żywności. DrugiII  cykl dotyczył zagadnień związanych z gospodarowaniem zasobami wodnymi, a jego uwieńczeniem było i “nakręcenie” o tym filmu.
Ważnym elementem były zajęcia “Czerpanie radości zaczerpnięte z natury” Dzieci posiadły umiejętności wykonywania papieru czerpanego, filcowania wełny, budowy szałasów  czy układania ognisk korzystając z darów natury i oraz ich rozpalenia bez użycia zapałek. Duże zZainteresowanie wzbudzaiło przyrządzanie prostych potraw,  np. wszystkim bardzo smakowały chipsy z pokrzywy, które wszystkim bardzo smakowały.

 Poza zdobytą wiedzą i umiejętnościami praktycznymi, uczestnicy pracowali nad poprawą komunikacji w grupie, doskonalili umiejętność podejmowania decyzji, prezentowania swojego punktu widzenia, negocjacji, szukania konsensusu w kwestiach spornych oraz “przełamywania swoich słabości”. Temu ostatniemu służyły zajęcia linowe, wspinaczka skałkowa oraz na “stertę skrzynek”, prowadzone pod okiem wykwalifikowanego instruktora, jak również nocne zajęcia w lesie.
Nie zabrakło tradycyjnych wycieczek, głównie po Rudawskim Parku Krajobrazowym, w trakcie których głównym elementem był wątek ekologiczny oraz krajoznawczy. W trakcie jednej z takich wycieczek odbyło się spotkanie z leśniczym. Uczniowie mieli okazję zwiedzenia podziemnej trasy turystycznej – Sztolnie Kowary, która,  to w przeszłości jako jedna z licznych kopalni na tym terenie, nieodzownie nawiązuje do historii regionu. Odbyła się również wycieczka do Leśnego Banku Genów w KostrzycyKostrzyny, gdzie można było dowiedzieć się zarówno o specyficznej misji samej placówki, jak również nt. tego wszystkiego co wiąże się z lasówami, np.  głównie tymi z regionu Sudetów.

pod rękę z ngo’s
Projekt zaistniał w początkach 2004 roku dzięki firmie Metsä Tissue S.A., która była pomysłodawcą oraz sfinansowała całość zadania. Zaproszono wówczas do współpracy 2 organizacje ekologiczne - Dolnośląską Fundację Ekorozwoju z Wrocławia i Fundację Nasza Ziemia z Warszawy. Organizacje te by zaproponowały działania o charakterze proekologicznym skierowane do lokalnych społeczności, w których firma ma zakłady produkcyjne:  Konstancina-Jeziorny i Krapkowic. Przedstawiona koncepcja projektu “Czyste środowisko-komfort na co dzień” zyskała uznanie i od czerwca 2004 roku zaczęło się jego wdrażanie. Bezpośrednio w Program zaangażowanych zostało około 450 uczniów, pośrednio zaś dotarliśmy do kilku tysięcy mieszkańców w obu gminach (artykuły i konkursy prasowe, festyny ekologiczne w ramach Dni Krapkowic i Konstancina-Jeziorny). Z perspektywy ponad 2 lat możemy powiedzieć, że zaangażowanie w Program okazało się modelowym przykładem współdziałania między biznesem, administracją publiczną a trzecim sektorem. Nawiązana w ramach Programu współpraca z lokalnymi samorządami i firmami stale się rozwija. Programowi patronują Starosta Powiatu Krapkowickiego i oraz Burmistrz Miasta i Gminy. W selektywnej zbiórce wsparła nas firma komunalna Altvater Sulo, lokalny dziennik objął swoim patronatem medialnym, zaś gościny użyczał Krapkowicki Dom Kultury. Za swoje zaangażowanie w pobudzanie lokalnych społeczności do działań na rzecz środowiska naturalnego firma Metsä Tissue S.A. została uhonorowana tytułem Dobroczyńcy Roku 2005 w kategorii ekologia. .
Przez pierwszy rok mogliśmy się lepiej się zrozumieć, nabrać zaufania i poznać wzajemne oczekiwania. Zmieniając nieco formułę Programu oraz nawiązując jeszcze ściślejszą współpracę z partnerami, w dalszym ciągu kontynuujemy dobroczynną edukację, obejmując jednocześnie jej zasięgiem już nie tylko same miasto, ale całą gminę Krapkowice. Większemu oddziaływaniu sprzyja współpraca z rozgłośniami TVP 3 i  Radio Opole. Na rok szkolny 2006/2007 plany zakładają objęcie edukacją ekologiczną sąsiednich gmin.
Kto wie, może w przyszłości zasięg Programu będzie jeszcze szerszy...  Czas pokaże.


Tekst i foto:
Marcin Wójcik,
 Mariusz Szykasiuk
Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju


Więcej aktualnych informacji na stronach:
www.czystesrodowisko.org
www.mola.pl.

www.czystesrodowisko.org



Trudne początki, efektywne rezultaty

Program "Czyste środowisko-komfort na co dzień" – to dobry przykład tezy, iż współpraca pomiędzy biznesem, administracją publiczną i organizacjami pozarządowymi jest możliwa. Program, zrealizowany w roku szkolnym 2004/2005 jako działanie pilotażowe, okazał się prawdziwym wyzwaniem - nie było bowiem łatwo zachęcić samorządy lokalne do włączenia się w coś, co robi się po raz pierwszy. Jednak dzięki dobrej współpracy firmy Metsä Tissue SA z Dolnośląską Fundacją Ekorozwoju udało się stworzyć koalicję na rzecz wspólnego celu, jakim jest edukacja młodego pokolenia w aspekcie zrównoważonego rozwoju.
Ze względu na rozbieżne cele, jakie stawiają sobie firmy, publiczna administracja czy organizacje pozarządowe, taka współpraca jest w naszym kraju jeszcze słabo rozpowszechniona. Ważne jest, aby umieć znaleźć takie cele, które można zrealizować razem.
Inną kwestią jest odmienność funkcji, jakie pełnią poszczególne jednostki w życiu społecznym i na rynku. Każda z nich rządzi się swoimi prawami, jednak na pewno wspólne działania przynoszą dla wszystkich korzyści.
Niewątpliwie planując w przyszłości działania partnerskie, należało skoncentrować się na bardziej aktywnym zaangażowaniu partnerów i patronów w realizację Programu. Kontynuacja Programu w roku szkolnym 2005/2006 pokazała, że jest to możliwe. Udział patronów w postaci wkładu finansowego, a partnerów – na zasadzie wsparcia były tego żywym przykładem. Także współpraca z lokalnymi mediami dowiodła, że liczba zainteresowanych Programem powiększyła się.
W roku szkolnym 2005/2006 Program został poszerzony na całą Gminę Krapkowice. Naszymi patronami byli Urząd Miasta i Gminy Krapkowice oraz krapkowickie Starostwo Powiatowe. Każdy z patronów oraz Metsä Tissue S.A. i Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju przeznaczyły środki ze swoich budżetów na realizację Programu. Cel był wspólny: edukacja dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych, Szkoły Specjalnej i Świetlicy Środowiskowej Gminy Krapkowice w zakresie segregacji odpadów, zrównoważonego rozwoju i mądrej konsumpcji. Wsparcie ze strony firmy Altvater Sulo pozwoliło na obsługę logistyczną zbiórki makulatury w szkołach, a mediów lokalnych: Kuriera Krapkowickiego, TVP 3 i Radia Opole, na objęcie Programu swoim patronatem medialnym.
Rozpoczęty rok szkolny 2006/2007 to już trzecia edycja Programu.

Dorota Zając
Metsä Tissue S.A.

  Wszystkie programy społeczne wymagają wspólnego działania biznesu, administracji  publicznej oraz organizacji pozarządowych - tylko wtedy mogą dawać efekty długofalowe.
 W zależności od zakładanych celów każda ze stron może udzielić pewnego wsparcia dla  realizowanego programu, choć przed każdą ze stron stawać będą rozmaite ograniczenia.
 W przypadku organów samorządowych są to uwarunkowania wynikające z przepisów prawa. To one decydują o sposobach wydatkowania i  dysponowania finansami publicznymi.
 Nie zawsze zatem można wydatkować środki finansowe w taki sposób, jakby sobie wszyscy tego życzyli. Zarządzanie środkami publicznymi wymaga spełnienia określonych warunków i procedur, dopiero po spełnieniu których można nawiązać współpracę.
 Zaznaczyć trzeba, iż bardzo często pracownicy administracji w projekty społeczne są zaangażowani  osobiście, a wielokrotnie - społecznie, dlatego takie działania są nie do przecenienia.
Powiat krapkowicki wspiera różnorakie inicjatywy prowadzące do tego, by podnieść jakość życia i otoczenia społeczeństwa. Organizowaliśmy konkursy, angażując się w ich realizację, np. współpracowaliśmy z Dolnośląską Fundacją Ekorozwoju, która prowadziła bardzo dobrą politykę informacyjną i świetnie organizowała działania wespół z zakładami Metsa Tissue.
 Należy jednak skoncentrować się na wyraźnym i klarownym sprecyzowaniu oczekiwań wszystkich stron wobec siebie. To wymaga czasu, jeżeli jednym z partnerów jest organ administracji publicznej.
 Zarząd Powiatu Krapkowickiego zaaprobował i przychylnie odniósł się do kontynuacji programu „Czyste środowisko – komfort na co dzień” w gminie Krapkowice, obejmujemy tą inicjatywę naszym patronatem.
Jesteśmy przekonani, że to zadanie zaprocentuje w przyszłości, by dzisiejsze dzieci - już jako świadomi obywatele naszego powiatu, umiały aktywnie walczyć o ochronę swojego otoczenia i środowiska.

Albert Macha
Starosta Krapkowicki