W kwietniu br. w Jeleniej Górze powołano Forum Obywatelskie „Partnerstwo dla Regionu karkonoskiego”. Jego celem jest praktyczna realizacja idei partnerstwa   wszystkimi sektorami życia społecznego i gospodarczego oraz wypracowanie wspólnej wizji przyszłości Regionu karkonoskiego z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju i zasad budowy społeczeństwa obywatelskiego.

subsydiarność i dialog

Jeśli zadamy pytanie, czy można realizować zrównoważony rozwój bez partnerstwa, będzie to pytanie retoryczne. Oczywiście nie można, bowiem celem społecznym nr 1 zrównoważonego rozwoju jest właśnie budowa społeczeństwa obywatelskiego i nie pozorowana partycypacja społeczna, co jest silnie związane z takimi zasadami, jak pomocni­czo­­ść (su­bsydiarność) i dialog obywatelski. Podstawowym narzędziem tworzenia nowej świadomości społecznej i kluczową dla nowego stulecia kategorią musi być partnerstwo różnych sektorów życia społecznego, gospodarczego i politycznego z udziałem wszystkich struktur służby publicznej, biznesu, organizacji pozarządowych, liderów lokalnych itp.
Uważam, że jednym z największym osiągnięć polityków ostatnich lat jest wprowadzenie do Konstytucji zapisu o obowiązku konstytucyjnym nakazującym myślenie o rozwoju w kategoriach zapewnienia równego dostępu do środowiska przyrodniczego również przyszłym pokoleniom, czyli w kategoriach zrównoważonego rozwoju. Powstaje kolejne pytanie – dlaczego zrównoważony rozwój jest tak różnie przyjmowany przez tzw. władzy? Sądzę, że wynika to głównie  z utożsamiania zrównoważonego rozwoju  z ochroną środowiska, co jest zupełnie nieuzasadnione.
Istotą partnerstwa jest współdziałanie w uzgadnianiu wspólnych celów i w skutecznej oraz efektywnej ich realizacji. Podstawowym nieporozumieniem w definiowaniu jego istoty jest nie zawsze konsekwentne rozróżnienie samej istoty partnerstwa od różnorodnych rodzajów i form jego funkcjonowaniu. Jego istota jest bowiem z pewnością szeroka, zaś rodzaje czy formy partnerstwa mają i muszą mieć charakter zawężający. Dotyczy to zwłaszcza trzech kwestii.

trzy dylematy

Pierwsza dotyczy komercyjnego czy niekomercyjnego charakteru partnerstwa. Kluczową cechą partnerstwa jest różnorodność celów, jakie mogą być realizowane w ramach współpracy. Mogą to być cele ekonomiczne, społeczne, jak i środowiskowe realizowane w sposób komercyjny lub niekomercyjny. W ostatnich miesiącach ze względu na bardzo trudną sytuację finansową polskich samorządów coraz większy akcent kładzie się w partnerstwie publiczno-prywatnym na współfinansowanie inwestycji długoterminowych lub wysoce kapitałochłonnych o długim często okresie zwrotu nakładów. Nieuprawnione jest jednak ograniczanie istoty partnerstwa publiczno-prywatnego wyłącznie do tego typu współdziałania sektorów, która jest tylko jedną z licznych form partnerstwa;
Druga kwestia to dylemat - partnerstwo w ramach sektora obywatelskiego czy partnerstwo wielu sektorów, czyli chodzi tu o problem liczby sektorów współdziałających w ramach partnerstwa. Partnerstwo publiczno-prywatne często kojarzone jest ze współpracą „pary sektorów”: najczęściej – między podmiotami gospodarczymi i instytucjami rządowymi lub samorządowymi, bądź między instytucjami rządowymi lub samorządowymi i organizacjami pozarządowymi (NGO’s), rzadziej – między podmiotami gospodarczymi i organizacjami pozarządowymi. Ograniczanie, limitowanie zakresu partnerstwa, czyli ilości partnerów jest nieporozumieniem i jest sprzeczne z samą istotą partnerstwa. Pojawiło się ono także w dyskusji przy tworzeniu Forum Obywatelskiego „Partnerstwo dla Regionu Karkonoskiego” w formie pytania: czy w partnerstwie o takiej nazwie mogą uczestniczyć być instytucje, samorządy itp.? Część przyszłych sygnatariuszy porozumienia miała wątpliwości, ale czy uzasadnione. Wątpliwości te były przejawem przywiązania do samej nazwy (Forum Obywatelskie), a nie do samej idei   partnerstwa (drugi człon „Partnerstwo dla Regionu Karkonoskiego”). „Realizacja” tych wątpliwości  musiałaby prędzej czy później wytworzyć syndrom „okaleczonego” partnerstwa obywatelskiego skierowanego przeciwko samorządowi lub innym nieobywatelskim instytucjom.
I w końcu trzeci problem to: formalizować czy nie formalizować współpracę partnerską. Formalizacja nie jest cechą konstytutywną partnerstwa z oczywistych względów, choć z pewnością w niektórych formach współpracy jest konieczna (wymogi prawa). Wszystkie poziomy partnerstwa mogą bowiem działać przy elastycznym wykorzystaniu korzyści z wszystkich trzech form współdziałania o bardzo zróżnicowanym stopniu sformalizowania partnerstwa, a mianowicie: „sieci” (sieć kontaktów ), koordynacji, ścisłej współpracy lub przy preferowaniu tylko jednej z wymienionych form współpracy sektorów.

dobre przykłady

Partnerstwo różnych sektorów to określona propozycja wyjścia z tego kręgu niemożności, to  podstawowe narzędzie tworzenia nowej świadomości społecznej i podstawowe wyzwanie dla tych, którzy rzeczywiście wierzą w misję tworzenia społeczeństwa obywatelskiego. A takich ludzi w regionie jest wielu – wspaniałych osobistości, szukających formuły współpracy z innymi partnerami. Niestety jednak są oni rozgoryczeni lub zniechęceni i nie znajdują dostatecznego zrozumienia lub wsparcia partnerskiego. Region Karkonoski dysponuje nie tylko ogromnym potencjałem naturalnym (unikalne zasoby środowiskowe), instytucjonalnym (ogromna ilość organizacji pozarządowych), środowisk twórczych (kultura, nauka), specjalizacji gospodarczych (turystyka, działalność uzdrowiskowa), ale właśnie ogromną rzeszą ludzi zakochanych w tym regionie (nie tylko tych mieszkających w Regionie Karkonoskim). Która z sił przeważy i czy ludzie ci będą w stanie kreować nową rzeczywistość?
Mamy już za sobą udane przykłady i skuteczne koalicje. W Regionie  Karkonoskim były już tworzone, udane koalicje sektorów w celu rozwiązania kluczowych problemów. Dobrym przykładem jest np. realizowana przez wiele lat szeroka koalicja liderów lokalnych, organizacji pozarządowych i samorządów na rzecz rozwiązania konfliktu ekologicznego związanego z funkcjonowaniem Celwiskozy.
Realizacja celów i zadań polityki zrównoważonego rozwoju Regionu Karkonoskiego, których uporządkowanym wyrazem są TEZY KARKONOSKIE to główna misja powstałego Partnerstwa.  Jest jasno sprecyzowana i ma za sobą dobre tradycje „Tez Jeleniogórskich”. Łączenie Tez zgłaszanych przez mieszkańców z celami i zadaniami strategii gmin i powiatu zostało już rozpoczęte. Pora na kolejny krok.

 Prof. Tadeusz Borys

Zobacz w Internecie:

www.zgk-karkonosze.pl/biznes/ stowarzyszenia/dane/lista1.htm

Autor tekstu jest kierownikiem Katedry Zarządzania Jakością i Środowiskiem Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.








Zrównoważony rozwój to nie synonim  ochrony środowiska, lecz zrównoważone podejście do rozwiązywania problemów społecznych, problemów gospodarczych, problemów środowiskowych (ekologicznych), w tym przestrzennych przy uwzględnieniu nie tylko potrzeb obecnego pokolenia, lecz także pokoleń przyszłych. To także inne – w ramach tworzenia ładu instytucjonalno- politycznego – uprawianie polityki  jako przeciwieństwa zdobywania władzy (jako celu partii politycznych), „dzielenia tortu”, walki o stanowiska i wpływy itp.

Warunkiem realizacji śmiałej wizji wysokiej jakości życia społeczności lokalnych poprzez realizacje zasad zrównoważonego rozwoju jest partnerstwo wielosektorowe, obejmujące co najmniej trzy  sektory „skazane na siebie” w realizacji podstawowego: przesłania partnerstwa, tj. sektory obywatelski, publiczny i biznesu, współpracujące  na zasadach równouprawnienia, a nie wykazywania, który sektor jest ważniejszy. Przyjęcie, że sektory życia społecznego, gospodarczego i politycznego to układ hierarchiczny niszczy sama istotę partnerstwa, a próby jego tworzenia skazuje z góry  na niepowodzenie.

Forum dla Płocka

Płock – to przykład miasta, w którym dobrze rozwija się współpraca trzech sektorów, oparta o formułę partnerstwa publiczno-prywatnego. W ramach partnerskiego programu „Forum dla Płocka”, rozpoczętego przez PKN Orlen, Urząd  Miasta Płock i Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), uruchomiono specjalny „Fundusz dla Płocka”. Jego celem jest wzmacnianie sektora pozarządowego poprzez udzielanie dotacji organizacjom III sektora, przeznaczonych na realizację wybranych zadań wpisanych do strategii zrównoważonego rozwoju miasta.
Funkcję zarządzania środkami Funduszu Grantowego spełnia Forum dla Płocka, służące doradztwem we wdrażaniu projektu. Ma ono także dostarczać wiedzy o lokalnych problemach rozwojowych oraz zajmować się promocją. Rolą UNDP jest natomiast pośrednictwo w partnerskiej współpracy oraz pomoc w zbudowaniu przejrzystych i stabilnych mechanizmów działania Funduszu. Decyzje o rozdziale dotacji podejmuje Komitet Sterujący, który tworzą osoby obdarzone sporym kapitałem zaufania społecznego – laureaci dorocznych plebiscytów Płocczanina Roku (3 osoby) i laureat konkursu na Lekarza 30-lecia.
Wśród organizacji, które otrzymały granty, znalazły się także te o pro-ekologicznym profilu działania, np. Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku i stowarzyszenie ekologiczno-kulturalne „Ziarno”.W zeszłym roku idea „Forum” została zaprezentowana na pierwszej w Europie Środkowo-Wschodniej międzynarodowej konferencji poświęconej odpowiedzialnemu biznesowi, którą zorganizowało w Warszawie Forum Odpowiedzialnego Biznesu, a wzięło w niej udział ponad 300 osób z 18 krajów świata. Zyskała ona na tyle dużą aprobatę zgromadzonych, iż Płock otrzymał propozycję wzięcia udziału w kampanii Global Compact, zogniskowanej na rzecz odpowiedzialnych społecznie działań sektora prywatnego.