Kim jest Hundertwasser, zwany również Stowodą? Architektem, malarzem czy happenerem? Buntownikiem, czy chwytającym powiew chwili koniunkturalistą? Artystą czy kiczownikiem? Oszołomem - wizjonerem? Posiadaczem zmienionego nazwiska? A może wszystkim tym i niczym zarazem....

Typowego wykształcenia Hundertwasser nie zdobył. Liznął ledwie Sorbonę i wiedeńską uczelnię. Jego nauczycielami byli jednak ludzie, ulica i przede wszystkim natura.

W 1968 Hundertwasser protestując wobec sterylnej architekturze i żądając prawa do wolności realizacji domu, ogłasza manifesty i organizuje nagie demonstracje. Architektura musi być odzwierciedleniem nas samych, naszej duszy.

Domy Hundertwassera są ludzkie. Bywa, że zdają się podobnie jak on pomylone. Człowiek ma - jego zdaniem, trzy skóry: własną, ubranie i dom. Wszystkie one muszą się odnawiać, rozwijać i żyć w symbiozie. Domy muszą rosnąć jak drzewa, jak one żyć i owocować.

Drzewa w domach Hundertwassera żyją na prawach lokatorów. Zajmują przestrzeń, ale odpłacają widokiem, przyjaznym klimatem, szumem gałęzi i świeżym powietrzem. Sęk w tym - mówi Autor, aby ziemia, którą zabił postawiony na niej dom, odżyła na jego dachu. Drzewa zielenią się nie tylko wśród kolorowych kopuł. Potrafią wystawać, ni z gruszki ni z pietruszki, ale z okien.

Dzieła Hundertwassera nie są nigdy dokończone. Głównym przesłaniem dla Artysty jest bowiem tolerancja dla sił kształtujących naszą rzeczywistość - dla spontanicznej roślinności, giętkich krzywizn i ludzkiej fantazji.

Przez ostatnie stulecie próbowaliśmy na przekór odwiecznym siłom wyprostować i „uporządkować” świat. Lecz to nie świat wymaga prostowania. Natura nie zna wad - człowiek tak. Poprawiając ją popełniliśmy nieodwracalny błąd. Powinniśmy zachowywać rzeki i moczary jako sanktuaria. Na ironię zakrawa dziś fakt, że regulujemy i wyprostowujemy strumienie po to, aby je potem renaturyzować - dodaje Hundertwasser.

Człowiek jest częścią natury. Przez lata wpychano ludzi w identyczne równe klatki, stąd powszechne pragnienie ucieczki w naturę i masowe wyjazdy na weekend. Ale większość z nas żyje w miastach.

Potrzebujemy natury na codziennie Spójrzmy na przyrodę - jej formy mienią się różnorodnością: zawijają się, płożą, falują, pną, suną, rozprzestrzeniają. My zaś kształtujemy naszą przestrzeń przy użyciu linijki i ekierki. Linia prosta jest bezbożna i niemoralna - nie tworzy, lecz reprodukuje. Krzywe jest piękne i naturalne!

Ludzie żyją w swoich miastach izolowani od Ziemi. Zdaje im się, że „znikąd” biorą żywność, energię, powietrze i wodę. Nasze miasta są tak skonstruowane, aby najszybciej pozbyć się niewygodnych śmieci, odprowadzić wodę deszczową i wysoko w górę wypluć spaliny. Ale nasze zanieczyszczenia prędzej czy później wrócą do nas.

Dlatego w domach Hundertwassera tak ważne jest uznanie praw natury. Domy żyją. Wykorzystywana i zatrzymywana jest woda deszczowa. W podziemiach znajdziemy parkingi dla rowerów. W zgodzie z naturą zatacza się cykl śmierci i ponownego życia odpadów. Dzięki wykorzystaniu kompostu i recyklingowi surowców próbuje się realizować ideał jakim jest cywilizacja bez śmieci.

Bywają oczywiście potknięcia. Za takie ekolodzy uważają wystrojenie przez Hundertwassera słynnej dzięki niemu spalarni śmieci Spittelau w centrum Wiednia. Tak w życiu bywa - mylić się jest rzeczą ludzką.

Ludzie nie stają się królami, bo są zbyt tchórzliwi - mawia z dumą, ale i nutą smutku Hundertwasser. W bezdusznych blokach żyją bezduszni ludzie. Architekci budują cele więzienne w których ginie ludzka wyobraźnia.

Trzeba zwrócić wolność i oddać człowiekowi duszę. Człowiek ma prawo kształtować swoje otoczenie. Nie jesteśmy jednakowi - dlaczego więc mamy żyć w jednakowych pudełkach. Prawo do marzeń to pierwsze z ludzkich praw. Jeśli pozbawi się go umrze.

Hundertwasser pozwala domom rosnąć, a ludziom kształtować je na swój obraz. Przyszli lokatorzy uczestniczą w tworzeniu domów. Rzemieślnikom kładącym kafelki daje się możliwość puszczenia wodzy fantazji, oddania nastrojów, stanu umysłu, można powiedzieć samorealizacji. Hundertwasser spotyka się z nimi na budowie. Plany szkicowane są na bieżąco - od ręki. W czasie tej praco-zabawy powstają

zadziwiające swoją wizyjnością formy. Niektórzy zwą je kiczem. Ale nieobecność kiczu sprawi, że życie stanie się nie do zniesienia - replikuje Artysta.

Okna na świat są dla Hundertwassera symbolem wolności. Trudno jest w jego domach znaleźć dwa podobne. W swoich manifestach wiedeński architekt ogłasza światu prawo do okna na wyciągnięcie ręki. Jest to prawo naturalne - mieszkaniec może samemu pomalować i przyozdobić ścianę wokół okna tak daleko jak sięgnie. Ludzie idąc ulicą powinni widzieć kto tam mieszka.

Hudertwasser sadzi drzewa z właścicielem fabryki

Happening artystyczny

Rozdźwięk pomiędzy sztuką a naturą jest jego zdaniem sztuczny. Nie da się również z naszego życia usunąć duchowości. W czasach otaczającej nas perwersji sztuka bywa religijną aktywnością. Najistotniejszą sztuką jest zaś samo życie. Dosyć więc słów, niech przemówią obrazy.

Krzysztof Smolnicki